Tổng hợp những tác phẩm nổi bật sử dụng thể thơ sáu chữ

Thể thơ sáu chữ là gì?

Thể thơ sáu chữ, còn được gọi là thơ lục ngôn, là một thể loại thơ truyền thống trong văn học Việt Nam và một số nền văn học khác. Đặc điểm nổi bật của thể thơ này là mỗi câu thơ có đúng sáu chữ (hoặc sáu âm tiết). Sự cô đọng và ngắn gọn của mỗi câu trong thể thơ sáu chữ giúp tạo ra nhịp điệu hài hòa và dễ nhớ.

Thể thơ này mang sự thú vị đặc biệt nhờ cách sắp xếp gieo vần, có thể là ôm vần hoặc chéo vần. Thơ sáu chữ thường mang đến âm điệu thanh nhã và khả năng ghi nhớ cao. Đáng chú ý, không bị hạn chế về phạm vi nội dung, thể thơ này có khả năng diễn đạt nỗi nhớ, tâm tư, hay thậm chí đơn giản là miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên.

Đặc điểm của thể thơ sáu chữ

Cấu trúc câu thơ: Mỗi câu thơ gồm sáu chữ. Các câu thơ này thường được sắp xếp theo nhịp 3/3, tạo sự cân đối và dễ đọc.

Gieo vần:

Trong quá trình gieo vần, chữ cuối của câu 1 cần tạo vần với chữ cuối của câu 4 và đồng thời phải có dấu khác nhau.

Chữ cuối của câu 2 và chữ cuối của câu 3 cần tạo vần với nhau và cũng phải mang dấu khác nhau.

Nguyên tắc về thanh dấu:

Chữ thứ 2 và 6 trong mỗi câu phải cùng chia sẻ một loại thanh điệu, có thể là thanh bằng hoặc trắc, và phải xen kẽ giữa các dấu thanh.

Nếu chữ cuối của câu 1 mang thanh bằng, thì chữ cuối của câu 2 sẽ mang thanh trắc, và ngược lại. 

Cả chữ cuối của câu 2 và câu 3 phải mang cùng một loại thanh điệu, có thể là thanh bằng hoặc trắc.

Nếu chữ cuối của câu 3 mang thanh bằng, thì chữ cuối của câu 4 sẽ mang thanh trắc, và ngược lại nếu chữ cuối của câu 3 là thanh trắc.

Ngắt nhịp và âm điệu:

Ngắt nhịp trong thơ 6 chữ diễn ra ở vị trí chẵn, tạo thành mô hình nhịp 2/2/2 hoặc 4/2, không sử dụng mô hình nhịp 3/3.

Âm điệu: Chữ thứ 2 và thứ 6 nên có cùng loại thanh điệu (hoặc xen kẽ giữa bằng và trắc) để tạo ra hiệu ứng âm thanh đặc trưng.

Nội dung: Thể thơ sáu chữ thường được sử dụng để diễn tả cảm xúc, tâm trạng hoặc miêu tả cảnh vật. 

Những bài thơ sáu chữ thường chứa đựng những suy tư về cuộc sống, tình yêu, tương tác giữa con người và thiên nhiên, và thậm chí là những cảm xúc về đất nước và dân tộc.

Thơ sáu chữ có khả năng kết nối, lan tỏa và truyền đạt những tư tưởng, thông điệp cốt lõi một cách ngắn gọn, dễ hiểu.

Nó cũng thể hiện sự khéo léo trong việc sử dụng ngôn từ và âm điệu để tạo nên những tác phẩm thơ mang tính nghệ thuật cao.

Cách làm thơ sáu chữ

- Viết dòng đầu tiên bằng cách kể lại hoặc miêu tả hình ảnh của đối tượng (mẹ, thầy cô, bạn bè, cảnh vật của quê hương…).

- Xác định số tiếng, vần của dòng thơ vừa viết ra. Điều chỉnh số tiếng (sáu tiếng), xác định vần (vần chân/vần lưng; vần cách/vần liền).

- Viết các dòng thơ tiếp theo trong khổ 1: miêu tả, kể, bộc lộ cảm xúc về đối tượng đã gợi ra ở dòng thơ thứ nhất (Chú ý hiệp vần).

- Thực hiện tương tự ở các khổ thơ còn lại để hoàn thành bài thơ (Nếu bài thơ có nhiều khổ).

Lưu ý khi làm thơ sáu chữ

- Kể hoặc miêu tả hình ảnh của đối tượng trong cảm nhận của bạn; qua đó, thể hiện tình cảm, cảm xúc của bạn dành cho đối tượng.

- Lựa chọn từ ngữ thích hợp để thể hiện đặc điểm của đối tượng. Vận dụng các biện pháp tu từ như: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, điệp cấu trúc…phù hợp.

- Sắp xếp các từ ngữ trong dòng và trong khổ thơ theo quy định về số tiếng, vần, nhịp của thể thơ sáu chữ.

Những bài thơ nổi bật sử dụng thể thơ sáu chữ

Bài thơ "Quê hương" của tác giả Đỗ Trung Quân:

Quê hương là gì hở mẹ

Mà cô giáo dạy phải yêu

Quê hương là gì hở mẹ

Ai đi xa cũng nhớ nhiều
 

Quê hương là chùm khế ngọt

Cho con trèo hái mỗi ngày

Quê hương là đường đi học

Con về rợp bướm vàng bay

Quê hương là con diều biếc

Tuổi thơ con thả trên đồng

Quê hương là con đò nhỏ

Êm đềm khua nước ven sông

…

Quê hương mỗi người chỉ một

Như là chỉ một mẹ thôi

Quê hương nếu ai không nhớ

Sẽ không lớn nổi thành người.

Bài thơ "Khi mùa thu sang" của tác giả Trần Đăng Khoa:

Mặt trời lặn xuống bờ ao

Ngọn khói xanh lên, lúng liếng

Vườn sau gió chẳng đuổi nhau

Lá vẫn bay vàng sân giếng
 

Xóm ngoài, nhà ai giã cốm

Làn sương lam mỏng, rung rinh

Em nhỏ cưỡi trâu về ngõ

Tự mình làm nên bức tranh
 

Rào thưa, tiếng ai cười gọi

Trông ra nào thấy đâu nào

Một khoảng trời trong leo lẻo

Thình lình hiện lên ngôi sao
 

Những muốn kêu to một tiếng

Thu sang rồi đấy! Thu sang!

Lòng bỗng nhớ ông Nguyễn Khuyến

Cõng cháu chạy rông khắp làng…

Bài thơ "Con yêu mẹ" của tác giả Xuân Quỳnh:

- Con yêu mẹ bằng ông trời

Rộng lắm không bao giờ hết
 

- Thế thì làm sao con biết

Là trời ở những đâu đâu

Trời rất rộng lại rất cao

Mẹ mong, bao giờ con tới!

…

Tính mẹ cứ là hay nhớ

Lúc nào cũng muốn bên con

Nếu có cái gì gần hơn

Con yêu mẹ bằng cái đó
 

- À mẹ ơi có con dế

Luôn trong bao diêm con đây

Mở ra là con thấy ngay

Con yêu mẹ bằng con dế

Bài thơ "Về thăm trường cũ" của tác giả Huỳnh Minh Nhật

Bâng khuâng đến ngày nhà giáo

Tôi về thăm lại trường xưa

Áo ai đã phai màu trắng

Một thời vui nắng buồn mưa
 

Hôm nay sắp ngày nhà giáo

Tôi về viết tiếp thời xa

Còn đây hàng cây ghế đá

Thầy tôi tóc bạc sương pha?

…

Ngày xưa ai mơ người lớn

Để giờ trở giấc ngây thơ?

Thấm thoắt bỗng mình đã lớn

Tìm về ký ức bơ vơ
 

Hôm nay thấy mình đã lớn

Ơn thầy sơ ý đánh rơi

Đời con hết xuôi lại ngược

Ngàn lần tạ lỗi, thầy ơi!

Bài thơ "Định nghĩa tình yêu" của tác giả Đàm Huy Đông

“Tình yêu là gì hở nhỏ

Anh không định nghĩa được đâu”

Chỉ biết khi yêu ai cũng

Ngố ngố man man, ấm đầu
 

Có thể tình yêu là bệnh

Nên người ta gọi “cảm” nhau

Bệnh này ở trong lục phủ

Làm cho gan héo ruột đau
 

“Tình yêu là gì hở nhỏ

Anh không định nghĩa được đâu”

Chỉ biết khi yêu ai cũng

Chăm chăm là áo chải đầu
 

Có phải tình yêu là hội

Hội các-na-van hóa trang

Tật xấu thường ngày quên hết

Ai cũng lịch sự đàng hoàng.

…

Xem thêm:

Cẩm nang sáng tác thể thơ năm chữ cho người mới bắt đầu

Thể thơ song thất lục bát trong văn chương Việt Nam

Kết luận

Thể thơ sáu chữ, với tính ngắn gọn và cô đọng, đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn học Việt Nam. Nó không chỉ mang đến sự đa dạng về hình thức biểu đạt mà còn giúp truyền tải những cảm xúc và tư tưởng sâu sắc một cách hiệu quả. Học Là Giỏi hy vọng rằng thông qua bài viết này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về thể thơ sáu chữ và có thể tự mình sáng tác những bài thơ tuyệt vời theo thể loại này nha!