Tổng hợp phương pháp dạy trẻ kém tập trung hiệu quả

Nhận diện các dấu hiệu của trẻ kém tập trung

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu trẻ kém tập trung sẽ giúp cha mẹ có hướng điều chỉnh phù hợp ngay từ đầu. Dưới đây là những biểu hiện thường gặp, chia theo hai nhóm: trong học tập và trong sinh hoạt hằng ngày.

1. Biểu hiện trong học tập

1.1. Khó duy trì sự chú ý trong thời gian dài

Trẻ thường chỉ ngồi học trong vài phút rồi bắt đầu nhìn quanh, thay đổi tư thế liên tục hoặc nghĩ đến chuyện khác. Dù đó là hoạt động mà trẻ yêu thích, trẻ cũng không thể ngồi yên và làm lâu được. Việc giữ sự tập trung trong thời gian cố định trở nên rất khó khăn với trẻ.

1.2. Dễ bị xao nhãng bởi các yếu tố xung quanh

Chỉ cần một âm thanh nhỏ, một hình ảnh lạ hoặc một chuyển động bên ngoài là trẻ lập tức mất sự chú ý vào việc đang làm. Khi học bài, trẻ có thể quay đầu theo tiếng xe chạy, chú ý đến tiếng tivi từ phòng bên hoặc liên tục ngó sang chỗ khác mà không tập trung vào sách vở.

1.3. Hay quên, dễ làm thất lạc đồ dùng học tập

Trẻ thường xuyên để quên bút, sách, thước hoặc không nhớ đã cất đồ vật ở đâu. Mỗi lần đến giờ học, trẻ phải tìm kiếm đồ dùng mất nhiều thời gian. Trẻ cũng hay bỏ sót đồ dùng cá nhân khi đi học hoặc đi ra ngoài.

1.4. Học trước quên sau, ghi nhớ kém

Trẻ gặp khó khăn trong việc ghi nhớ từ vựng, con số hoặc kiến thức vừa học. Dù đã được nhắc nhiều lần, trẻ vẫn không nhớ rõ nội dung bài học. Khi ôn lại, trẻ thường không thể nói lại những gì đã học trong buổi học trước đó.

1.5. Khó hoàn thành nhiệm vụ, bài tập

Trẻ dễ bỏ dở bài tập giữa chừng, mất thời gian để bắt đầu và thường không thể hoàn thành hết yêu cầu của giáo viên. Nhiều khi trẻ chỉ làm nửa bài, hoặc làm sai do thiếu tập trung đọc kỹ đề bài.

2. Biểu hiện trong sinh hoạt hàng ngày

2.1. Khó tuân thủ hướng dẫn của người lớn

Trẻ không làm theo lời dặn hoặc chỉ nhớ một phần hướng dẫn. Khi được giao việc, trẻ thường làm sai bước, quên mất việc cần làm hoặc trả lời “con không biết phải làm gì”. Trẻ cũng hay làm việc theo ý mình, bỏ qua lời người lớn.

2.2. Nhanh chán, hay bỏ ngang hoạt động

Khi chơi một trò chơi hay làm việc nhà, trẻ thường bỏ giữa chừng mà không hoàn thành. Trẻ bắt đầu rất hào hứng nhưng chỉ trong một thời gian ngắn là đã bỏ qua và chuyển sang hoạt động khác. Từ đó diễn ra lặp đi lặp lại.

2.3. Khó hòa nhập với bạn bè

Trẻ có xu hướng tách biệt, ít tham gia vào hoạt động nhóm hoặc dễ bị các bạn phàn nàn vì không hợp tác. Trẻ có thể nói chuyện quá nhiều, chen ngang hoặc không chú ý đến cảm xúc của người khác. Một số trẻ lại ngại giao tiếp, thích chơi một mình.

2.4. Có biểu hiện hiếu động hoặc thu mình

Một số trẻ kém tập trung có biểu hiện di chuyển liên tục, không ngồi yên, thường xuyên chạy nhảy, leo trèo dù đang ở nơi cần yên tĩnh. Ngược lại, cũng có trẻ sống thu mình, ít nói, thường xuyên ngồi một góc, tỏ ra không quan tâm đến mọi thứ xung quanh.

Các nguyên nhân gây kém tập trung ở trẻ

Chứng kém tập trung ở trẻ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ tìm ra cách hỗ trợ con hiệu quả. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất mà cha mẹ cần lưu ý:

1. Môi trường giáo dục thiếu định hướng

Môi trường sống và cách sinh hoạt hàng ngày ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung của trẻ. Khi trẻ thường xuyên học bài trong không gian ồn ào, bừa bộn hoặc không có khu vực học tập riêng biệt, não bộ sẽ khó tập trung vào một việc cố định.

Ngoài ra, việc vừa ăn vừa xem điện thoại, vừa học vừa mở tivi khiến trẻ dần hình thành thói quen xử lý nhiều thông tin cùng lúc. Khi đó sẽ làm giảm khả năng duy trì sự chú ý. Trẻ dễ bị phân tâm bởi các yếu tố bên ngoài mà không tập trung vào nhiệm vụ chính.

Một số gia đình không đặt ra lịch trình sinh hoạt cụ thể cho con. Trẻ ăn, ngủ, học không có giờ giấc rõ ràng cũng làm giảm khả năng tập trung do thiếu nhịp sinh học ổn định.

2. Tác động tiêu cực từ thiết bị công nghệ

Việc sử dụng điện thoại, máy tính bảng, tivi trong thời gian dài ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tập trung của trẻ. Nội dung trên các thiết bị này thường thay đổi nhanh, nhiều màu sắc, âm thanh mạnh. Trẻ quen tiếp nhận thông tin ngắn, nhanh và ít phải suy nghĩ.

Khi quay lại việc học, não bộ của trẻ khó điều chỉnh để làm quen với nhiệm vụ đòi hỏi sự kiên nhẫn và thời gian lâu hơn. Trẻ dễ thấy nhàm chán, thiếu kiên trì với sách vở hoặc hoạt động tĩnh như đọc hiểu, viết bài.

Ánh sáng xanh từ màn hình cũng ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Khi trẻ ngủ không sâu, não bộ không được nghỉ ngơi đầy đủ, dễ dẫn đến mệt mỏi và mất tập trung vào ngày hôm sau.

Ngoài ra, việc trẻ dành quá nhiều thời gian cho thiết bị công nghệ làm giảm tương tác xã hội, khiến trẻ ít nói chuyện, ít giao tiếp và giảm khả năng tập trung vào người đối diện khi trò chuyện hoặc làm việc nhóm.

3. Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt không lành mạnh

Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng hỗ trợ sự phát triển của não bộ. Khi trẻ thiếu các vi chất cần thiết như sắt, kẽm, vitamin nhóm B, khả năng tập trung và ghi nhớ sẽ bị giảm sút. Trẻ thường xuyên ăn đồ ăn nhanh, ít rau xanh, thiếu protein sẽ dễ cảm thấy mệt mỏi, uể oải trong học tập.

Thói quen thức khuya, ngủ muộn cũng làm ảnh hưởng đến chức năng não bộ. Trẻ ngủ không đủ giấc sẽ dễ cáu gắt, khó giữ được sự chú ý khi học. Cơ thể mệt mỏi cũng khiến trẻ không có đủ năng lượng để duy trì sự tập trung lâu dài.

Trẻ không được vận động thể chất thường xuyên cũng dễ bị trì trệ, mất sự linh hoạt cần thiết để duy trì trạng thái tỉnh táo trong học tập và sinh hoạt hàng ngày.

4. Yếu tố sinh học và bệnh lý thần kinh

Một số trẻ có dấu hiệu kém tập trung do yếu tố di truyền từ người thân trong gia đình. Tuy đây không phải là nguyên nhân phổ biến nhưng vẫn cần được lưu ý khi trong gia đình có người từng gặp tình trạng tương tự.

Đặc biệt, trẻ có thể đang gặp rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Đây là một dạng rối loạn phát triển thần kinh khiến trẻ khó kiểm soát hành vi, dễ bị phân tâm, hiếu động và không thể duy trì sự chú ý trong thời gian dài.

Nếu trẻ có nhiều biểu hiện bất thường như không thể ngồi yên, thường xuyên làm việc không hoàn tất, không hiểu được yêu cầu dù đã giải thích nhiều lần, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế chuyên khoa để được đánh giá và tư vấn chuyên sâu.

Các phương pháp nâng cao khả năng tập trung

Khi trẻ có dấu hiệu kém tập trung, cha mẹ có thể áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp để giúp con cải thiện từng ngày. Dưới đây là các phương pháp hiệu quả đã được nhiều phụ huynh áp dụng thành công.

1. Xây dựng nền tảng từ môi trường và thói quen

1.1. Tạo không gian học tập yên tĩnh và gọn gàng

Trẻ cần một góc học tập riêng, tránh xa tiếng ồn, không có tivi, điện thoại hay đồ chơi bên cạnh. Bàn học nên được bố trí đơn giản, chỉ để sách vở và dụng cụ cần thiết. Ánh sáng phải đủ sáng, không quá gắt, giúp mắt không bị mỏi khi học.

1.2. Lập lịch trình sinh hoạt rõ ràng mỗi ngày

Cha mẹ nên thiết kế một thời gian biểu cố định cho trẻ, gồm giờ học, giờ ăn, giờ ngủ, giờ chơi. Khi sinh hoạt đều đặn mỗi ngày, trẻ sẽ hình thành thói quen tốt, biết lúc nào cần tập trung và lúc nào được nghỉ ngơi.

1.3. Giới hạn thời gian dùng thiết bị điện tử

Trẻ không nên dùng điện thoại, máy tính bảng quá nhiều trong ngày. Cha mẹ có thể quy định thời gian rõ ràng, ví dụ mỗi ngày chỉ xem 30 phút sau khi hoàn thành bài tập. Thay vì cho con xem điện thoại, cha mẹ có thể khuyến khích trẻ đọc sách, vẽ tranh, chơi lego hoặc vận động ngoài trời.

1.4. Đảm bảo dinh dưỡng và giấc ngủ đầy đủ

Trẻ cần được ăn đủ chất, đặc biệt là các loại thực phẩm chứa sắt, kẽm, omega-3. Các bữa ăn nên đủ rau xanh, cá, thịt nạc, trứng và trái cây. Trẻ cần đi ngủ đúng giờ, không nên thức khuya. Một giấc ngủ đủ 8 đến 10 tiếng sẽ giúp não bộ tỉnh táo và tập trung tốt hơn vào ngày hôm sau.

2. Kỹ thuật can thiệp hành vi và nhận thức

2.1. Chia nhỏ nhiệm vụ thành từng phần dễ thực hiện

Một bài tập dài có thể khiến trẻ chán nản. Cha mẹ nên chia bài học thành nhiều phần nhỏ. Mỗi phần chỉ nên kéo dài 10 đến 15 phút. Sau khi hoàn thành xong một phần, trẻ sẽ cảm thấy có động lực để tiếp tục.

2.2. Sử dụng khoảng nghỉ “Brain Breaks” xen kẽ

Sau khi học khoảng 15 đến 20 phút, trẻ nên được nghỉ ngắn khoảng 3 đến 5 phút. Trong thời gian đó, trẻ có thể đứng lên đi lại, vươn vai, uống nước hoặc vận động nhẹ. Những khoảng nghỉ này giúp trẻ nạp lại năng lượng và trở lại học tập với tinh thần tốt hơn.

2.3. Đặt mục tiêu rõ ràng và dễ hiểu

Mỗi buổi học nên có mục tiêu cụ thể, ví dụ “đọc xong 2 trang sách” hoặc “làm xong 5 bài toán”. Trẻ biết được mình cần hoàn thành điều gì sẽ dễ tập trung và có trách nhiệm hơn với nhiệm vụ được giao.

2.4. Rèn luyện qua trò chơi phát triển sự chú ý

Một số trò chơi đơn giản có thể giúp trẻ cải thiện khả năng quan sát và chú ý, như trò “tìm điểm khác nhau”, chơi cờ vua, xếp hình lego, nối số, ghép hình, câu cá nam châm. Khi chơi, trẻ phải tập trung để hoàn thành, từ đó rèn luyện sự kiên nhẫn và khả năng tập trung tốt hơn.

2.5. Hướng dẫn trẻ kỹ năng giải quyết vấn đề

Cha mẹ có thể dạy trẻ cách đối mặt với khó khăn bằng cách đặt câu hỏi đơn giản: “Con đang gặp vấn đề gì?”, “Con có thể làm gì trước?”, “Cần nhờ ai giúp?”. Khi biết cách suy nghĩ và xử lý tình huống, trẻ sẽ không dễ bị rối khi gặp bài toán khó hoặc nhiệm vụ mới.

3. Đồng hành và hỗ trợ tâm lý từ cha mẹ

3.1. Cùng con học và chơi mỗi ngày

Cha mẹ nên dành thời gian để học bài cùng con, chơi các trò chơi giáo dục hoặc cùng đọc sách. Khi được cha mẹ đồng hành, trẻ sẽ có cảm giác an tâm và hứng thú hơn với việc học.

3.2. Lắng nghe và chia sẻ với con thường xuyên

Trẻ cần được nói ra suy nghĩ, cảm xúc và khó khăn của mình. Cha mẹ nên kiên nhẫn lắng nghe mà không vội trách mắng. Khi con thấy mình được thấu hiểu, trẻ sẽ dễ mở lòng và hợp tác hơn.

3.3. Khen ngợi đúng lúc, động viên đúng cách

Mỗi khi trẻ hoàn thành một phần bài tập hoặc có tiến bộ, cha mẹ nên dành lời khen cụ thể như “Con làm rất nhanh hôm nay!”, “Con nhớ bài rất tốt rồi đấy!”. Điều này giúp trẻ cảm thấy được ghi nhận và muốn cố gắng thêm.

3.4. Tôn trọng quyền lựa chọn của trẻ

Trẻ nên được quyền chọn thời điểm học, chọn sách muốn đọc hay trò chơi muốn chơi trong danh sách có sẵn. Khi được tự quyết định trong giới hạn hợp lý, trẻ sẽ chủ động hơn và tập trung tốt hơn vào việc mình đã chọn.

4. Tìm đến hỗ trợ chuyên sâu khi cần thiết

4.1. Đưa trẻ đến trung tâm giáo dục chuyên biệt

Nếu cha mẹ đã thử nhiều phương pháp nhưng con vẫn gặp khó khăn trong việc tập trung, nên đưa trẻ đến trung tâm chuyên biệt để được đánh giá kỹ càng. Ở đây, trẻ sẽ được hỗ trợ với chương trình phù hợp, giúp phát triển theo năng lực cá nhân.

4.2. Tham khảo ý kiến bác sĩ khi có biểu hiện kéo dài

Trong trường hợp trẻ có biểu hiện mất tập trung nghiêm trọng, kèm theo hiếu động hoặc thu mình bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa. Việc chẩn đoán sớm các vấn đề như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) sẽ giúp có hướng can thiệp hiệu quả hơn.

Ví dụ phương pháp dạy trẻ kém tập trung

Dưới đây là những ví dụ thực tế trong việc áp dụng các phương pháp dạy trẻ nhỏ kém tập trung:

Dạy bé theo phương pháp “chia nhỏ nhiệm vụ” và “brain breaks”

Chị Hằng (Hà Nội) chia sẻ rằng con trai mình là bé Minh từng gặp nhiều khó khăn khi học ở lớp 2. Bé không thể ngồi yên học bài được quá 10 phút, thường xuyên mất tập trung và dễ nổi cáu. Thay vì ép bé học một lèo 1 tiếng như trước đây, chị đổi cách tiếp cận: chia mỗi buổi học thành 4 phần, mỗi phần chỉ kéo dài 10 phút, xen kẽ là những hoạt động nhẹ như đứng lên vươn vai, chơi trò tìm màu sắc quanh phòng.

Kết quả sau 2 tuần, bé Minh chủ động ngồi vào bàn học hơn, hoàn thành bài tập nhanh hơn và không còn phản ứng tiêu cực khi đến giờ học. Chị Hằng nhận ra rằng chỉ cần thay đổi cách dạy phù hợp, bé hoàn toàn có thể cải thiện khả năng tập trung mà không cần la mắng hay ép buộc.

Ứng dụng trò chơi Lego và lập kế hoạch học tập với bé lớp 3

Thầy Tùng là giáo viên tại một trung tâm giáo dục đặc biệt ở TP.HCM, từng phụ trách lớp học hỗ trợ kỹ năng cho trẻ có dấu hiệu mất tập trung. Trong lớp, bé Thư lớp 3 thường không theo kịp các hoạt động chung và dễ bị xao nhãng bởi tiếng động nhỏ.

Thầy Tùng đã bắt đầu bằng việc cho bé chơi Lego theo chủ đề cố định (xây nhà, lắp cầu,...). Trong quá trình chơi, thầy yêu cầu bé lập kế hoạch đơn giản: chọn màu gì trước, gắn miếng nào đầu tiên, cần bao nhiêu thời gian... Nhờ việc này, bé Thư dần biết cách suy nghĩ theo trình tự, biết đặt mục tiêu và kiên trì thực hiện đến cùng. Sau một tháng, bé đã có thể ngồi tập trung liên tục 20 phút để hoàn thành một mô hình phức tạp hơn.

Kết luận

Áp dụng phương pháp dạy trẻ kém tập trung đúng lúc, đúng cách sẽ tạo nên thay đổi tích cực rõ rệt trong hành vi và học tập của trẻ. Trung tâm gia sư online Học là Giỏi mong rằng thông qua bài viết này các bậc phụ huynh đã có những phương pháp riêng để dạy trẻ nhỏ của mình hiệu quả nhất nhé.