Phân tích tác phẩm Vợ nhặt - Kiệt tác cảm động về tình người

Nhà văn Kim Lân là cây bút nổi tiếng trên thi đàn văn học Việt Nam

Trước khi phân tích tác phẩm Vợ nhặt, các em cần nhớ một số thông tin cơ bản về tác giả Kim Lân - một trong những cây bút nổi tiếng nhất trên thi đàn văn học Việt Nam. Những kiến thức này không hề vô ích nhé. Nếu biết các em có thể vận dụng vào phần mở hoặc kết bài đó. Vì vậy, hãy dành ra 3 - 5 phút để đọc và ghi nhớ nhé. 

Kim Lân tên thật là Nguyễn Văn Tài, ông sinh năm 1920, mất vào mùa thu năm 2007. Quê gốc của nhà văn ở làng Phù Lưu, tỉnh Bắc Ninh, nơi được xem là có truyền thống lâu đời về cách mạng và văn thư. 

Xuất thân trong gia đình nghèo khó, ông học hết tiểu học rồi tự bươn chải kiếm sống. Khi tham gia cách mạng, Kim Lân hoạt động năng nổ trên mặt trận văn hóa nghệ thuật như sáng tác văn học, tham gia đóng phim và diễn kịch.

“Kim Lân là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại.” – Giáo sư Hà Minh Đức

Bởi vì am hiểu và gắn bó sâu sắc với lối sống của người nông dân, ông được xem là cây bút độc đáo khi viết về làng quê Bắc Bộ. Kim Lân viết thăng hoa ở thể loại truyện ngắn, có biệt tài trong việc xây dựng tình huống cũng như miêu tả tâm lý nhân vật. 

Văn phong ông giản dị nhưng gợi cảm, ngôn ngữ sống động, gần gũi với lời ăn tiếng nói hằng ngày. Vợ nhặt (1948), Làng (1948), Nên vợ nên chồng (1955), Con chó xấu xí (1962) đều là những tác phẩm tiêu biểu.

Vợ nhặt là kiệt tác của nhà văn tài hoa

Nhà văn Nguyễn Khải từng không tin Nguyễn Tuân viết Chữ người tử tù cũng như Kim Lân là người sáng tác Vợ nhặt, ông cho rằng “Đó không phải là người viết mà là thần viết. Thần mượn tay người để viết nên những trang bất hủ”.

Vợ nhặt được in trong tập truyện Con chó xấu xí xuất bản vào năm 1962. Tiền thân của truyện là một phần trong tiểu thuyết Xóm ngụ cư, được viết sau Cách mạng tháng Tám. Tuy nhiên, do bản thảo bị mất và không có thời gian tiếp tục sáng tác, tác giả dừng viết Xóm ngụ cư.

Sau khi giải phóng miền Bắc, Kim Lân đã dựa trên cốt truyện cũ, chắp bút cho những trang văn còn dang dở thành truyện ngắn Vợ nhặt. Câu chuyện đã đeo đuổi nhà văn trong ngần ấy thời gian, dần thành nỗi trăn trở xuyên suốt, chỉ đợi ngày thăng hoa.

Nhà văn lấy bối cảnh nạn đói khốc liệt năm 1945 để làm nổi bật bản chất tốt đẹp của người nông dân. Trên nền hiện thực tối tăm, “họ vẫn hướng về sự sống, khao khát tổ ấm gia đình và thương yêu đùm bọc lẫn nhau”.

Phân tích tình huống truyện đặc sắc của tác phẩm Vợ nhặt 

Tình huống truyện là hoàn cảnh riêng được tạo nên bởi sự kiện đặc biệt mà ở khoảnh khắc đó, nhân vật bộc lộ tính cách và thể hiện tư tưởng của tác giả. Vì vậy, tình huống càng độc đáo, tác phẩm càng hấp dẫn và thu hút độc giả.

Với Vợ nhặt, Kim Lân đã xây dựng tình huống truyện vô cùng thú vị, cảm động. Trước hết, nhan đề truyện làm độc giả nghĩ ngay đến anh nông dân “nhặt” được vợ. Đó là một chuyện khó tin, bởi vì trong quan niệm truyền thống thì lấy vợ vốn không dễ dàng.

“Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà

Trong ba việc ấy thực là khó khăn.”

Tràng là dân ngụ cư có địa vị thấp, anh làm nghề đẩy xe bò kiếm sống qua ngày. Tràng sở hữu ngoại hình thô kệch, lời ăn tiếng nói bộc lộ tính cách “dở hơi”. Cả trong hoàn cảnh bình thường, anh Tràng vốn đã có nguy cơ không lấy được vợ.

Tuy nhiên, chỉ với một vài câu bông đùa và bốn bát bánh đúc, thị đã theo Tràng về nhà. Chuyện cưới xin vốn là việc trọng đại nhưng Tràng lại “nhặt” vợ, điều này cho thấy thân phận rẻ rúng của người phụ nữ trong nạn đói.

“Tình huống éo le đã được tạo ra bởi sự đối đầu khốc liệt giữa sự sống và cái chết, giữa hạnh phúc và đau khổ, giữa hy vọng và tuyệt vọng, giữa cái ấm áp của tình người và cái lạnh lẽo thê lương của chết chóc…” – Thạc sĩ Trịnh Thu Tuyết

Giữa bối cảnh nạn đói thê lương, một cuộc hôn nhân kỳ lạ đã gây ra sự ngạc nhiên cho tất cả mọi người. Tình huống truyện trớ trêu nhưng hợp lý đã góp phần ghi dấu ấn trong lòng độc giả.

Trên bờ vực cái chết, vì khao khát sống nên thị không còn lựa chọn khác. Đối với Tràng, việc anh sẵn sàng dang tay chào đón người đàn bà xa lạ cất lên tiếng lòng mong cầu tổ ấm đôi lứa của chàng thanh niên trẻ tuổi.

Sự lựa chọn của cả hai nhân vật đều đến từ niềm tin vào cuộc sống, họ không chỉ sống cho mình mà còn mang lại niềm vui cho đối phương. Giữa giông tố cuộc đời, những người cùng khổ có thể dắt díu nhau đến tương lai tốt đẹp hơn.

Từ đó, nhà văn Kim Lân góp phần phản ánh bức tranh hiện thực làng quê giữa nạn đói khốc liệt. Ông cũng bộc lộ tư tưởng nhân đạo, khẳng định giá trị của niềm hy vọng, sự khát khao hạnh phúc gia đình.

Phân tích giá trị hiện thực của tác phẩm Vợ nhặt

Giá trị hiện thực là hiện thực đời sống được tác giả phản ánh vào trong tác phẩm. Biểu hiện có thể tóm gọn thành hai ý, một là phản ánh tình trạng xã hội trong thời kỳ nhất định, hai là con người đại diện cho giai cấp nào đó. 

Vợ nhặt phản ánh thảm cảnh nạn đói năm 1945 và số phận đáng thương của những người đói khát. Từ bối cảnh không gian nạn đói đến những chi tiết xuyên suốt tác phẩm, tất cả đều toát lên sự thống khổ cùng cực của người lao động.

Qua đó, Kim Lân tố cáo bọn thực dân và phát xít đã đẩy nhân dân ta vào bờ vực cái chết. Ngoài ra, tác phẩm còn cho thấy kháng chiến là con đường duy nhất, chỉ cách mạng mới có thể thay đổi cuộc sống người nông dân.

Phân tích giá trị nhân đạo của tác phẩm Vợ nhặt

Tư tưởng nhân đạo được thể hiện xuyên suốt thiên truyện góp phần tạo nên chiều sâu tác phẩm. Cốt lõi của lòng nhân đạo là tình thương, sự đồng cảm mà tác giả dành cho những con người đang đứng trước bờ vực đau khổ.

Giá trị nhân đạo được thể hiện ở chỗ nhà văn khám phá ra vẻ đẹp con người, từ đó ngợi ca, giúp họ tin tưởng và phát huy niềm tin vào chính mình. Đồng thời, tác giả gửi gắm tinh thần lạc quan và gợi mở những con đường tốt đẹp cho tương lai.

Giữa thảm cảnh đói khát, Kim Lân không chỉ phản ánh tội ác của bọn phát xít, thực dân mà ông còn khẳng định và ngợi ca bản chất tốt đẹp của người lao động.

Với tình huống truyện độc đáo và quá trình phát triển tâm lý nhân vật chi tiết, Kim Lân đã thành công thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc. Mỗi người mang một nét đẹp tâm hồn riêng, họ đã dùng tấm lòng trân trọng thấu hiểu để đến với nhau.

Vợ nhặt là bài ca nhiều cung bậc về khát vọng sống 

Ra đời cách đây khoảng năm thập kỷ, Vợ nhặt là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất về nạn đói 1945. Bằng ngòi bút tài hoa, Kim Lân đã thành công xây dựng bối cảnh nạn đói thê thảm, sự thiện lương cùng khát vọng sống, yêu thương của người dân nghèo vào thời điểm này.

Những tình huống nghịch lý, éo le trong Vợ nhặt đã xuất hiện để tô đậm hoàn cảnh khổ cực cũng như bản chất tốt đẹp của nhân vật Tràng và thị. Đồng thời, Kim Lân cũng tố cáo tội ác của thực dân Pháp và phát xít Nhật, khẳng định cách mạng là lối thoát duy nhất.

Ngôn từ Kim Lân giản dị, súc tích mà đầy cảm xúc, mang lại cho độc giả những ấn tượng khó phai. Chứng kiến người chết đói nằm rải rác khắp nơi vào thời kỳ ấy, tâm trí nhà văn luôn bị ám ảnh bởi dịch đói.

Trong một cuộc phỏng vấn, Kim Lân từng chia sẻ về sự khác biệt giữa Vợ nhặt với các tác phẩm về chủ đề nạn đói. Ông nhấn mạnh tình người, niềm tin vào tương lai tươi sáng của Tràng, bà cụ Tứ, thị thay vì tập trung vào khía cạnh tăm tối, bất lực.

“Tôi muốn cho độc giả thấy dù hoàn cảnh thế nào đi nữa thì tình người vẫn vượt lên trên tất cả. Có tình người là có cuộc sống. Có tình người là có hy vọng vào tương lai.”

Kết luận

Như vậy, Học là Giỏi đã vừa cùng các bạn đi tìm hiểu về bài viết Phân tích tác phẩm Vợ nhặt - Kiệt tác cảm động về tình người. Có thể nhận thấy rằng, tư tưởng mà Kim Lân muốn truyền đạt đến độc giả đã trở thành một thông điệp quý báu, có thể ứng dụng trong mọi thời điểm. Mô tả nghịch cảnh để làm nổi bật tình người, sự hy vọng, đó chính là nét đẹp đặc biệt của văn chương nói chung và của Vợ nhặt nói riêng.

Xem thêm:

Phân tích tác phẩm Chí Phèo - Bi kịch của một kiếp làm người

Tổng hợp soạn văn 9 Làng của Kim Lân cực hay